ΓΑΛΛΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ – Henri Belle (Ανρί Μπελ)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Ο Γάλλος διπλωμάτης Henri Belle (1837 -?) σε ηλικία είκοσι τεσσάρων ετών ξεκίνησε τη διπλωματική του σταδιοδρομία. To 1861 ανέλαβε ακόλουθος της γαλλικής πρεσβείας στην πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όπου και παρέμεινε για πέντε περίπου χρόνια. To 1865 τιμήθηκε με το χρυσό μετάλλιο για τις υπηρεσίες του κατά την επιδημία της χολέρας που έπληξε την Κωνσταντινούπολη. To 1867 ονομάστηκε Ιππότης της Λεγεώνας της Τιμής.
Στην Αθήνα υπηρέτησε ως τρίτος γραμματέας της γαλλικής πρεσβείας από το 1868 έως το 1872 και επανήλθε, το 1874, για έναν ακόμη χρόνο ως δεύτερος γραμματέας. Αργότερα, υπηρέτησε ως πρόξενος της Γαλλίας στη Φλωρεντία και σε άλλα μέρη της Ευρώπης, ενώ διετέλεσε για ένα χρονικό διάστημα και Υπουργός Εξωτερικών. Το 1890 τιμήθηκε με τον τίτλο του αξιωματικού της Λεγεώνας της Τιμής.

ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Στην Ελλάδα έφτασε με γαλλικό πολεμικό πλοίο, το οποίο περιέπλευσε τις νότιες ακτές της Πελοποννήσου και μετά από μια στάση στην Ύδρα, ελλιμενίστηκε στον Πειραιά, ο οποίος εντυπωσίασε τον Belle. Η Αθήνα, αλλά και όλη σχεδόν η Αττική και στη συνέχεια η Βοιωτία και η Εύβοια είναι περιοχές που επισκέφτηκε, ενώ ακολούθησαν περιηγήσεις στην Φωκίδα, την Αχαΐα, στα Ιόνια νησιά και στην Πελοπόννησο.

Το 1881 δημοσίευσε τις εντυπώσεις του από την παραμονή του στο ελληνικό κράτος. Η αξιόλογη κλασική παιδεία του, οι γνώσεις του για τις γεωργικές καλλιέργειες, το ενδιαφέρον του για τα ήθη και τα έθιμα, αλλά ταυτόχρονα η γαλλική καταγωγή και το θρήσκευμά του, προβάλλονται με έναν λόγο γλαφυρό και παραστατικό. Το έργο είναι εμπλουτισμένο με τριάντα δύο ξυλογραφίες, τα θέματα των οποίων καλύπτουν τόσο το φυσικό περιβάλλον, όσο και πολλούς ανθρώπινους τύπους, αλλά και λεπτομέρειες από αρχαιότητες.

Η ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Στο έργο του Trois années en Grèce , ο Henri Belle μας δίνει αρκετές πληροφορίες για την Καλαμάτα. Στο 16^ο κεφάλαιο, αναφέρεται στην Καλαμάτα ως την δεύτερη, μετά την Πάτρα, πιο σημαντική πόλη της Πελοποννήσου: «Έχει 7.000 κατοίκους και βρίσκεται 1.5 χλμ. από την θάλασσα (…) πριν κάποιους αιώνες η Καλαμάτα βρισκόταν ακόμα πιο κοντά στην ακτή απ’ ότι σήμερα».

«Δίπλα στην αποβάθρα (…) βρίσκεται ένας μικρός συνοικισμός όπου οι πλούσιες οικογένειες της πόλης έρχονται για να απολαύσουν τα οφέλη των μπάνιων στην θάλασσα (….) γιατί η ζέστη είναι απαίσια στην Καλαμάτα: τον Μάιο είδαμε το θερμόμετρο να ανεβαίνει στους 38 βαθμούς υπό σκιά» (σ. 338-339).

Η όψη της Καλαμάτας είναι διαφορετική ανάλογα με την γειτονιά: «Στο κομμάτι της πόλης που εκτείνεται νότια, υψώνονται σπίτια που δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από αυτά της Αθήνας και που είναι πρότυπα σταθερότητας και κομψότητας. (…) Αλλά στις παλιές γειτονιές, αυτές που ανεβαίνουν κατά μήκος του λόφου μέχρι τους πρόποδες του βράχου του κάστρου, οι δρόμοι είναι πιο δυσπρόσιτοι, περισσότερο ελικοειδής και πιο βρώμικοι (…). Η παλιά και νέα γειτονιά είναι χωρισμένες από ένα φαρδύ δρόμο, κατασκευασμένο  κατά την διάρκεια της κατοχής από τους Γάλλους» (σ. 339). Αναφορά κάνει και στον ποταμό Νέδοντα, ο οποίος βρίσκεται στο κάτω μέρος της παλιάς γειτονιάς και στου οποίου την κοίτη – λόγω της ξηρασίας – οι κάτοικοι κάνουν τους περιπάτους τους.

ΤΟ ΠΑΖΑΡΙ ΤΗΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Ιδιαίτερη αναφορά κάνει και στο παζάρι της Καλαμάτας, όπου βρίσκει κανείς υφάσματα από το Μάντσεστερ, μεταξωτά από την Γερμανία, είδη ψιλικών από την Τεργέστη, κεραμικά από την Αγγλία και υαλικά από το Βέλγιο. «Η Γαλλία, όπως πάντα, στέλνει λίγα πράγματα. Τα τελειοποιημένα  και υψηλής ποιότητας προϊόντα της είναι φτιαγμένα για πολιτισμούς πιο εξευγενισμένους και πιο προηγμένους» (σ. 339-340).

 

ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΚΑΙ ΣΠΙΤΙΑ ΤΗΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Ο Belle αναφέρεται  χαρακτηριστικά στην εκκλησία των Αγίων Αποστόλων και του Αγίου Αθανασίου, τις οποίες παρατηρεί κατά τους περιπάτους του και επισημαίνει ότι έχουν κρατήσει τα χαρακτηριστικά τους από τον Μεσαίωνα. Ομοίως, περιγράφει τα σπίτια της Καλαμάτας, τα οποία βρίσκει ιδιαίτερα ενδιαφέροντα. Γράφει με ιδιαίτερη λεπτομέρεια για τα εντοιχισμένα εμβλήματα, τα στενά παράθυρα, τις κολώνες που στηρίζουν τα τόξα των πορτών και τονίζει πόσο αυτά τα σπίτια του θυμίζουν αυτά των παλαιών πόλεων της Γαλλίας.

ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΑ

Το ενδιαφέρον του επικεντρώνεται στα μεταξουργεία, τα οποία τότε, βρίσκονταν σε άνθηση: Τα 5 από τα 12 μεταξουργεία της Ελλάδας βρίσκονταν στην Καλαμάτα. «Η κύρια βιομηχανία της Μεσσηνίας είναι, μαζί με την καλλιέργεια ελαιόδεντρων, η εκτροφή μεταξοσκωλήκων. Η Ελλάδα υπήρξε στην Ευρώπη το λίκνο της βιομηχανίας μεταξοπαραγωγής (σ. 348-349).

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Σύμφωνα με τη Φιλοπούλου, οι εντυπώσεις του Belle – λεπτομερείς και αρκετά ακριβείς, απετέλεσαν για πολλά χρόνια την κύρια πηγή πληροφοριών για την Ελλάδα και την Πελοπόννησο ειδικότερα. Γράφτηκαν από έναν άνθρωπο καταρτισμένο από κλασσική παιδεία και παρατηρητικό – λόγω του διπλωματικού του επαγγέλματος. Ας μη λησμονούμε ότι η διπλωματική τέχνη, τότε ήταν επίσημη και νόμιμοι οι κατάσκοποι του κράτους που εκπροσωπούσαν.

Οι πληροφορίες του αποτελέσαν πηγή πληροφοριών και άλλων Γάλλων περιηγητών των Pενέ Πιό, Mωρίς Mπονέ, Pομπέρ Λεβέκ, Aλβέρτου ντε Μπονέ, που επισκέφθηκαν μετά από αυτόν την Πελοπόννησο. Μάλιστα μερικοί το αναφέρουν ρητά αυτό στα βιβλία τους. Υπήρξαν επίσης και βασική πηγή των περίφημων ταξιδιωτικών οδηγών της εποχής – του Mπέντιγκερ και του Πλέτιου που τόσα πολλά προσέφεραν εν συνεχεία στον παγκόσμιο πολιτισμό.

ΠΗΓΕΣ

Ζερβής, Ν., «Οι ξένοι ταξιδιώτες» στο ένθετο Καθημερινή Επτά Ημέρες: ΚΑΛΑΜΑΤΑ, 18/11/2001, σ.10-13

Φιλοπούλου, Ν., «Όπως είδε την Aρκαδία ο Aνρι Mπελ (Henri Belle) το 1874», διαθέσιμο στο http://kepeme.blogspot.gr, Κέντρο Προβολής και Διάσωσης Πελοποννησιακού Πολιτισμού, προσπελάστηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2018

Belle, H., 1881, Trois années en Grèce, Paris, Hachette

TRAVELOGUES-Με το βλέμμα των περιηγητών: Τόποι – Μνημεία – Άνθρωποι, διαθέσιμο στο http://el.travelogues.gr/, Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, προσπελάστηκε στις 18 Ιανουαρίου 2018 

Έρευνα—Επιμέλεια—Μετάφραση:

Ειρήνη Κυριακού